Kur’an’a göre aklı doğru kullanmak, insanın Allah’ın varlığını, birliğini ve ayetlerini anlamak için aklını işletmesi, iyiyi kötüden ayırt edebilmesi ve doğru yolda ilerlemesidir. Aklı doğru kullanmak, insanın hem kendisi hem de toplum için hayırlı olanı seçmesini sağlar.
1. Allah’ın Ayetlerini Anlamak ve Düşünmek
Kur’an, insanları Allah’ın ayetleri üzerinde düşünmeye ve akıllarını kullanmaya çağırır. Aklı doğru kullanmanın en temel anlamı, Allah’ın evrende ve Kur’an’da sunduğu delilleri, işaretleri anlayarak doğruyu bulmaktır. Şu ayet, insanı düşünmeye davet eder:
"Onlar ayakta iken, otururken ve yanları üzerine yatarken Allah’ı anarlar ve göklerin ve yerin yaratılışı hakkında derin derin düşünürler. 'Rabbimiz! Sen bunu boşuna yaratmadın, Sen münezzehsin, bizi ateşin azabından koru.' derler." (Âl-i İmran 3:191)
Bu ayet, aklı doğru kullanmanın Allah’ın yaratışındaki hikmetleri görmek ve bunları düşünmek olduğunu gösterir.
2. İyiyi Kötüden Ayırt Etmek
Aklı doğru kullanmak, insanın iyiyi kötüden, doğruyu yanlıştan ayırt etmesi ve ahlaki olarak doğru davranmasıdır. Kur’an, insanları adalet, iyilik ve dürüstlüğe çağırırken akıllarını kullanmalarını ister. Örneğin:
"De ki: 'Hiç bilenlerle bilmeyenler bir olur mu? Ancak akıl sahipleri öğüt alırlar.'" (Zümer 39:9)
Bu ayet, aklı doğru kullanarak bilgelik ve doğru yol arasında bir bağ kurmayı teşvik eder.
3. Körü Körüne Taklitten Kaçınmak
Kur’an, aklı kullanmadan geleneklere veya başkalarının görüşlerine körü körüne uyanları eleştirir. Aklı doğru kullanmak, her şeyi sorgulayıp hakikati aramak demektir:
"Onlara, 'Allah’ın indirdiğine uyun' denildiğinde, 'Hayır, biz atalarımızı üzerinde bulduğumuz yola uyarız' derler. Ya ataları bir şey anlamamış ve doğru yolu bulamamış idiyseler?" (Bakara 2:170)
Bu ayet, aklı kullanarak körü körüne taklitten kaçınmanın önemini vurgular. Aklını doğru kullanan insan, yalnızca geleneklere bağlı kalmak yerine gerçeği araştırır.
4. Sorumluluk Bilinciyle Hareket Etmek
Aklı doğru kullanmak, insanın dünya ve ahiret sorumluluklarını bilip ona göre davranmasıdır. Kur’an, insanın aklıyla iyiyi ve kötüyü ayırt edebileceğini ve bu bilgiye göre sorumluluk taşıdığını söyler:
"Şüphesiz bu (Kur’an), sizin için bir öğüttür. Artık dileyen Rabb’ine varan bir yol tutar." (İnsan 76:29)
İnsanın, aklıyla doğru yolu seçmesi ve kendisini Allah’a yaklaştıracak eylemleri yapması gerektiği ifade edilir.
5. Nimetlerin Hikmetini Kavramak
Aklı doğru kullanmak, Allah’ın verdiği nimetlerin farkına varıp şükretmek anlamına da gelir. İnsan, dünya hayatında sahip olduğu şeylerin geçici olduğunu ve bunların bir imtihan olduğunu anlamalıdır:
"Sizi boşuna yarattığımızı ve bize döndürülmeyeceğinizi mi sandınız?" (Müminun 23:115)
Bu ayet, aklın doğru kullanılmasının Allah’ın insan üzerindeki hakkını ve insanın kulluk sorumluluğunu anlamak olduğunu vurgular.
Sonuç
Kur’an’a göre aklı doğru kullanmak, Allah’ın yarattığı kainatın ve indirdiği vahyin üzerinde düşünmek, iyiyi kötüden ayırt ederek doğru yolu seçmek ve sorumluluk bilinciyle hareket etmektir. Aklını doğru kullanan kişi, körü körüne taklit etmek yerine hakikati arar ve Allah’ın ayetlerinden ders alır.
Yorumlar
Yorum Gönder